Κρόκος




Κρόκος (Crocus sieberi – subsp. Nivalis)



Ενδημικό φυτό του Ταϋγέτου που φύεται στην Ορεινή και Αλπική ζώνη. Ανήκει στην οικογένεια Ιριδωδών (Iridaceae) και είναι πολυετής πόα, με βολβό, ο οποίος περιβάλλεται από ινώδεις χιτώνες. Έχει 3-6 γραμμοειδή φύλλα με λευκή κεντρική λουρίδα. Τα άνθη εμφανίζονται από τον Φεβρουάριο έως τον Ιούνιο. Έχουν υπόγεια ωοθήκη, περιάνθιο από έξι βιολετί, με κίτρινη βάση τμήματα, τα οποία ενώνονται και σχηματίζουν μακρύ σωλήνα που μοιάζει με βλαστό, τρεις στήμονες με κίτρινους ανθήρες και κίτρινο ή πορτοκαλί στύλο, ο οποίος διακλαδίζεται στη κορφή σε τρία μέρη. Ο κρόκος nivalis εμφανίζεται σε λιβάδια μεγάλων υψομέτρων, αμέσως μετά το λιώσιμο των χιονιών. Το είδος sieberi είναι βαλκανικό, με αρκετά μεγάλη εξάπλωση στην ορεινή ηπειρωτική Ελλάδα και διακρίνεται σε 4 υποείδη. Το Crocus subsp. firefly με μωβ άνθη, το Crocus subsp. tricolor με βυσσινί, ενώ το subsp. nivalis είναι ενδημικό του Ταϋγέτου.



Κρόκος - Crocus hadriaticus

Ανήκει στην οικογένεια Ιριδωδών (Iridaceae) και είναι πολυετής πόα, με βολβό, ο οποίος περιβάλλεται από ινώδεις χιτώνες. Έχει 5-11 στενά (πλάτους έως 2 χιλ.) γραμμοειδή φύλλα και 1-4 άνθη. Έχουν υποφυή (υπόγεια) ωοθήκη, κίτρινο, μακρύ (έως 15 εκ.), τριχωτό σωλήνα που μοιάζει με βλαστό, περιάνθιο από έξι λευκά αντωοειδή ή αντιλογχοειδή τμήματα, μήκους έως 4,5 εκ., έναν κόκκινο τρισχιδή, διακλαδισμένο στύλο και τρεις στήμονες με κίτρινους ανθήρες. Ο κρόκος ανθίζει το φθινόπωρο. Στα τέλη Οκτωβρίου φωτογραφήθηκε στο δυτικό Ταΰγετο, στη περιοχή «Πολεμίστρα», σε υψόμετρο 1400μ. Απαντάται σε βοσκότοπους και ανοιχτούς θαμνώνες, σε χαμηλά υψόμετρα. Είναι ενδημικό της Δ και Ν Ελλάδας και των Κυκλάδων.



Από το βιβλίο «2001, Φυτά του Ταϋγέτου, φωτογραφικός οδηγός, έκδοση Περιφέρεια Πελοποννήσου - Οικοτοπία.



Κρόκος - Crocus olivieri

Ανήκει στην οικογένεια των Ιριδωδών (Iridaceae) και είναι πολυετής πόα. Έχει βολβό, ο οποίος περιβάλλεται από ινώδεις χιτώνες και 4-8 γραμμοειδή φύλλα. Τα άνθη εμφανίζονται από το Φεβρουάριο έως τον Απρίλιο. Έχουν υπόγεια ωοθήκη, περιάνθιο από έξι κίτρινα τμήματα, τα οποία ενώνονται και σχηματίζουν μακρύ σωλήνα που μοιάζει με βλαστό, μήκους 5 έως 20 εκ., τρεις στήμονες με κίτρινους ανθήρες και κίτρινο ή πορτοκαλί στύλο, ο οποίος διακλαδίζεται στην κορυφή σε έξι λεπτά μέρη.



Απαντάται σε λιβάδια, ανοιχτά δάση και θαμνώνες, σε χαμηλά και μέσα υψόμετρα. Εξαπλώνεται στα Βαλκάνια και την Τουρκία.



Από το βιβλίο «2001, Φυτά του Ταϋγέτου, φωτογραφικός οδηγός, έκδοση Περιφέρεια Πελοποννήσου - Οικοτοπία.



Πήρε το όνομά του από το Κρόκο, ο οποίος ήταν φίλος του θεού Ερμή. Μια μέρα που οι δύο φίλοι έπαιζαν, ο Ερμής κατά λάθος σκότωσε το φίλο του. Στον τόπο του ατυχήματος φύτρωσε ένα λουλούδι. Τρεις σταγόνες από το αίμα του άτυχου νέου που έπεσαν στο κέντρο του λουλουδιού έδωσαν τα στίγματα του φυτού που από τότε πήρε το όνομα κρόκος. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή ο Κρόκος ήταν ένας νεαρός, που εξαιτίας ενός άτυχου έρωτα για τη Νύμφη Σμίλακα μεταμορφώθηκε στο ομώνυμο φυτό. Ταυτόχρονα η Σμίλαξ έγινε το ομώνυμο αναρριχητικό φυτό (Σμίλαξ Ασπίρα-Ουρβιά).



Υπάρχουν πολλά είδη και για ένα από αυτά, τη ζαφορά, οι πρώτες αναφορές μας έρχονται από τα χρόνια του Μίνωα, αφού στα μινωικά ανάκτορα βρέθηκαν τοιχογραφίες με άνθη κρόκου και κρίνα, τοιχογραφία με τον "κροκοσυλλέκτη πίθηκο" και καλλιεργούμενοι ζαφορόκηποι. Τοιχογραφίες κροκοσυλλεκτριών βρέθηκαν στη Θήρα (στο Ακρωτήρι).



Τους προηγούμενους αιώνες χρησιμοποιούσαν το κρόκο για άρτυμα, στη βαφή υφασμάτων, αλλά και για φάρμακο, αφού οι φαρμακευτικές ιδιότητες του φυτού ήταν γνωστές από πολύ παλιά (τονωτικά, απαλυντικά του στομάχου, αλλά και με αφροδισιακές ιδιότητες).



Στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά, το φυτό κάθε φθινόπωρο βάφει βιολετί το τοπίο, αλλά για τους πολλούς ο κρόκος μας είναι γνωστός περισσότερο ως σαφράν. Ξέρουμε ότι είναι ακριβό άρτυμα, αλλά λίγοι γνωρίζουν ότι η χώρα μας είναι ένας από τους τέσσερις μοναδικούς τόπους στον κόσμο, όπου καλλιεργείται ο κρόκος. Πρωτοέφτασε πριν από τρεις αιώνες στην περιοχή της Κοζάνης, όπου και ξεκίνησε η καλλιέργειά του, με το μεγαλύτερο μέρος της στα κροκοχώρια του Δήμου Ελιμείας. Αλλωστε η έδρα του δήμου λέγεται Κρόκος.



Ο ελληνικός κρόκος θεωρείται ίσως η καλύτερη ποιότητα σαφράν, όπως έχει επικρατήσει να λέγεται ο κρόκος παγκοσμίως. Η λέξη αποτελεί παραφθορά της αραβικής Zafaran που σημαίνει κίτρινο.



Για εμάς τους Ελληνες είναι πάντα ο κρόκος, ο φίλος του θεού Ερμή, η ξεχωριστή μοσχοβολιά των αιγιοπελαγίτικων κουλουριών της Λαμπρής, ένα από τα 58 αρώματα που χρησιμοποιεί το Πατριαρχείο για την παρασκευή του Αγίου Μύρου. Είναι επίσης η δυναμική κοζανίτικη καλλιέργεια που φέρνει στις διεθνείς αγορές την ξεχωριστή απόλαυση των απανταχού gourmet.