Μυστηριώδη σύννεφα στο στόχαστρο της NASA



Φωτεινά, ασημογάλαζα σύννεφα που τα τελευταία χρόνια έχουν εξαπλωθεί σε ολόκληρο τον πλανήτη και λάμπουν μυστηριωδώς, σύντομα θα μελετηθούν λεπτομερώς από διαστημόπλοιο της NASA.


Τα σύννεφα παρατηρήθηκαν για πρώτη φορά πάνω από τις πολικές περιοχές το 1885, και οι επιστήμονες είχαν αποδώσει τη δημιουργία τους στην έκρηξη του ηφαιστείου Κρακατόα που είχε προηγηθεί δύο χρόνια νωρίτερα. Ωστόσο τα πρόσφατα χρόνια έχουν εξαπλωθεί σε γεωγραφικά πλάτη χαμηλότερα ακόμη και κατά 40 μοίρες. «Επίσης γίνονται ολοένα και πιο φωτεινά και κάθε χρόνο πολλαπλασιάζονται», ισχυρίζεται ο επικεφαλής της αποστολής, James Russell από το Πανεπιστήμιο Hampton της Βιρτζίνια.


Ο δορυφόρος ΑΙΜ (Aeronomy of Ice in the Mesosphere) θα είναι ο πρώτος που σκοπό έχει να μελετήσει το αινιγματικό φαινόμενο. Πρόκειται να εκτοξευθεί στα τέλη του 2006 και θα αποκαλύψει αν τα σύννεφα είναι αποτέλεσμα της παγκόσμιας υπερθέρμανσης, όπως πιστεύουν πολλοί επιστήμονες.


Τα «νυχτερινά» σύννεφα που λάμπουν το βράδυ, σχηματίζονται στην ανώτερη ατμόσφαιρα και σε υψόμετρο περίπου 80 χλμ, ενώ η λάμψη τους είναι ορατή μετά το ηλιοβασίλεμα ή πριν από την ανατολή. «Ακόμη και όταν ο ήλιος δύει και επικρατεί σκοτάδι, τα σύννεφα βρίσκονται τόσο ψηλά που ο ήλιος εξακολουθεί να τα φωτίζει», εξηγεί ο Russell.


Πολλοί ερευνητές πιστεύουν ότι η πλήθυνση των σύννεφων οφείλεται στις ανθρώπινες δραστηριότητες. Όπως λέει ο Russell, «Χρειάζονται τρία πράγματα για να σχηματιστούν σύννεφα: μόρια στα οποία το νερό μπορεί να συμπυκνωθεί, νερό και ψυχρές θερμοκρασίες». Η μόλυνση και η θέρμανση του πλανήτη θεωρούνται ότι είναι υπεύθυνες για δύο από αυτούς τους παράγοντες.


Η χρησιμοποίηση καυσίμων έχει ως αποτέλεσμα την έκλυση μεθανίου στην ατμόσφαιρα: το ηλιακό φως διασπά το μεθάνιο απελευθερώνοντας υδρογόνο το οποίο ενωνόμενο με το οξυγόνο, δημιουργεί ατμοσφαιρικό νερό. Επίσης οι εκπομπές ρύπων, π.χ. διοξείδιο του άνθρακα, βοηθούν στην ψύξη της ανώτερης ατμόσφαιρας όπου σχηματίζονται τα σύννεφα. Αυτό οφείλεται στο ότι η ατμοσφαιρική πυκνότητα σε αυτά τα υψόμετρα είναι τόσο χαμηλή ώστε τα αέρια δεν μπορούν να εγκλωβίσουν θερμότητα -όπως συμβαίνει κοντά στην επιφάνεια της Γης- και η θερμότητα διαχέεται στο διάστημα.


Ωστόσο, δεν είναι ακόμη ξεκάθαρο ποια είναι η πηγή των μορίων που «σπέρνουν» τα σύννεφα. Τα σύννεφα σχηματίζονται κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, όταν οι πόλοι έχουν συνεχώς φως. Επομένως, μία πιθανότητα είναι ότι ο ζεστός αέρας που ανυψώνεται στους πόλους θα μπορούσε να μεταφέρει σκόνη από τα κατώτερα ατμοσφαιρικά ύψη, η οποία είναι κατάλληλη για να συμπυκνωθεί το νερό. Η σκόνη θα μπορούσε επίσης να έχει κοσμική προέλευση. «Μπορεί να υπάρχει συνεχής ανεφοδιασμός μορίων αλλά η αλλαγή της θερμοκρασίας και το περιβάλλον του νερού δημιουργούν τις κατάλληλες συνθήκες», λέει ο Russell.

Η αποστολή θα χρησιμοποιήσει τρία εργαλεία για να μελετήσει τα σύννεφα. Το πρώτο θα αποτελείται από τέσσερις κάμερες που θα δίνουν πανοραμικές εικόνες τόσο των πόλων όσο και των σύννεφων. Το δεύτερο –που αποκαλείται Solar Occultation for Ice Experiment (SOFIE)- θα μελετήσει τη χημική σύσταση των σωματιδίων και των σύννεφων. Επίσης θα παρατηρεί την ηλιακή ακτινοβολία στην ατμόσφαιρα για να μετρήσει κατά πόσο η σκόνη μειώνει τη διαύγεια του ηλιακού φωτός. Το τρίτο εργαλείο ή αλλιώς Cosmic Dust Experiment είναι μια πλαστική ταινία τοποθετημένη στην κορυφή του δορυφόρου. Θα καταγράφει κάθε «χτύπημα» από σωματίδια σκόνης προερχόμενης από το διάστημα.


«Θέλουμε να ξέρουμε γιατί τα σύννεφα σχηματίζονται και γιατί παρουσιάζουν ποικιλομορφία», λέει ο Russell. «Αν υπάρχει συσχετισμός με τον ανθρώπινο παράγοντα, σημαίνει ότι κάνουμε κάτι στην ατμόσφαιρα και πρέπει να καθορίσουμε ποιες θα είναι οι μακροπρόθεσμες συνέπειες».


Ορισμένοι επιστήμονες εικάζουν ότι τα σύννεφα μπορεί να μετριάζουν την παγκόσμια θέρμανση. «Αν τα σύννεφα συνεχίσουν να εξαπλώνονται και καλύψουν ευρείες περιοχές του πλανήτη, θα σχηματίσουν κάτι σαν μια λεπτή, ημιδιαφανή ομπρέλα. Θα μειώσουν τον αριθμό των ηλιακών ακτινών που φτάνουν στο έδαφος, άρα θα μπορούσαν να περιορίσουν τις επιδράσεις της παγκόσμιας θέρμανσης».

Ο δορυφόρος AIM θα εκτοξευθεί σε τροχιά γύρω από τους πόλους από την αεροπορική βάση Vandenburg της Καλιφόρνιας. Σύμφωνα με τα λεγόμενα του Russell, η εκτόξευση θα γίνει κάποια στιγμή τον Δεκέμβριο, αλλά η ακριβής ημερομηνία δεν έχει ακόμη οριστεί, καθώς γίνονται οι τελευταίες εργασίες στην κατασκευή του σκάφους.

focus